Cieszyn - zabytki i zieleń w Polsce i Czechach

W drugiej połowie lipca wybrałem się na kilka dni na południe Polski. Moim celem był Górny Śląsk oraz Cieszyn i Bielsko Biała. Po drodze odwiedziłem Arboretum w Rogowie, o którym pisałem TUTAJ Później pojechałem w stronę Śląska Cieszyńskiego. To wstyd się przyznać, ale dopiero w wieku nieco ponad 44 lat po raz pierwszy odwiedziłem Cieszyn. Miasto zrobiło na mnie bardzo duże wrażenie! Poniżej zdjęcia cieszyńskiego Rynku wraz z Ratuszem oraz figurą Św. Floriana.

Jak podaje Wikipedia dzieje Cieszyna sięgają  IX wieku i wiążą się z grodem słowiańskiego plemienia Golęszyców. Lokacja miasta nastąpiła około 1220 r. Od końca XIII wieku było ono centrum księstwa cieszyńskiego – istniejącego formalnie do 1918 r. i rządzonego w swej historii przez dwie dynastie: Piastów oraz Habsburgów – stając się w epoce nowożytnej jednym z najważniejszych miast Śląska. W dobie XIX-wiecznego uprzemysłowienia Cieszyn zaczął być gospodarczo prześcigany przez takie ośrodki jak Bielsko czy Morawska Ostrawa, pozostając jednak ważnym ośrodkiem kulturalnym i oświatowym. Podział miasta dokonał się w lipcu 1920 r. i był wynikiem dwuletniego sporu terytorialnego między powstałymi na gruzach monarchii austro-węgierskiej Polską i Czechosłowacją.

Cieszyn jest jednym z najstarszych miast na Śląsku. Podanie głosi, że założyli go w 810 roku trzej bracia, Bolko, Leszko i Cieszko (Bolek, Lešek a Těšek), synowie czeskiego księcia Lecha, który zginął w walce z wojskami cesarza Karola Wielkiego w 805 roku, najpewniej przy oblężeniu Canburga, siedzibie rodowej księcia Lecha, w dolinie dolnej Ohrzy. Według legendy trzej bracia, po długiej wędrówce spotkali się tutaj u źródła, nazwanego później Studnią Trzech Braci (na zdjęciu poniżej), i ciesząc się tym faktem założyli gród Cieszyn.

Przy studni rosną ciekawe liściaste rośliny zimozielone. To m.in. laurowiśnie (2 odmiany) oraz bluszcz pospolity.

W rzeczywistości zalążkiem dzisiejszego miasta jest Góra Zamkowa, gdzie najstarsze ślady osadnictwa sięgają VI-V w. p.n.e. oraz słowiański gród we wsi Podobora (obecnie część Kocobędza, Rep. Czeska), zwany Starym Cieszynem. Po zniszczeniu Starego Cieszyna przez wojska wielkomorawskie w końcu VIII wieku osadnicy słowiańscy zbudowali na Górze Zamkowej nowe grodzisko obronne, które stało się zapleczem dla odbudowywanego starego grodu. Z czasem zyskało ono na znaczeniu i wraz ze Starym Cieszynem stało się centrum administracyjnym, religijnym i gospodarczym znacznej części Śląska. W XI wiek] zbudowano tu kaplicę w stylu romańskim, która przetrwała do dziś i jest jednym z najważniejszych zabytków na Śląsku i w Polsce (jej podobizna zdobi m.in. rewers banknotu 20-złotowego oraz dwuzłotowej monety z kolekcjonerskiej serii Historyczne miasta w Polsce). W tym samym czasie pod Górą Zamkową zaczęło rozbudowywać się podgrodzie, a cieszyński gród urósł do rangi kasztelanii podlegającej królom polskim, a w okresie  rozbicia dzielnicowego książętom śląskim. Rozwój grodu na Górze Zamkowej spowodował, że na przełomie XI i XII wieku przestał istnieć Stary Cieszyn. Poniżej rotunda romańska i Wieża Piastowska.

 A to już panorama z Góry Zamkowej na czeską część miasta.

Poniżej fragment tzw. cieszyńskiej Wenecji. Niestety potok płynący poniżej domostw już w lipcu wysechł. 

Po upadku Cesarstwa Austro-Węgierskiego i zakończeniu I wojny światowej Cieszyn, jak i cały Śląsk Cieszyński, stały się terytorium spornym pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W styczniu 1919 doszło nawet do wojny. Wykorzystując zaangażowanie odradzającego się państwa polskiego w Powstanie Wielkopolskie i walki o Lwów, Czesi dokonali zbrojnej agresji na Śląsk Cieszyński. Powstała jeszcze w październiku 1918 w Cieszynie Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego dążyła do przyłączenia regionu do Polski, jednak ostatecznie spór został rozstrzygnięty dopiero przez paryską Radę Ambasadorów w 1920, która arbitralnie podzieliła Śląsk Cieszyński. Samo miasto Cieszyn zostało podzielone wzdłuż rzeki Olzy, bez kryterium etnicznego: w czeskiej części (którą nazwano wkrótce Czeski Cieszyn - Český Těšín) znalazł się dworzec kolejowy, centrala wodociągowa i gazownia; w polskiej części pozostała historyczna starówka z rynkiem i zamkiem, elektrownia, teatr, budynki urzędowe, szkoły i świątynie.

Poniżej Ratusz i Rynek w Czeskim Cieszynie.

Trzeba przyznać, że jest on ładnie utrzymany. Rośnie tu sporo pięknych roślin w tym np. hortensje.

Jest tu również sporo liściastych roślin zimozielonych takich jak laurowiśnie, bluszcze czy trzmieliny. Ciekawe dlaczego w polskiej części (poza Studnią Trzech Braci) brakuje trochę roślin zdobiących miasto przez cały rok!

Oddzielenie Cieszyna od dworca kolejowego i terenów przemysłowych zahamowało rozwój miasta. Mieszkańcy zostali odcięci od zakładów przemysłowych pozostałych po czeskiej stronie, a mieszkańcy Czeskiego Cieszyna od miejsc pracy w kulturze, oświacie i urzędach. Miasto, pozbawione odpowiedniego połączenia z resztą Polski, znalazło się na jej peryferiach i w ciągu paru lat stało się prowincjonalnym miastem, zamieszkanym głównie przez emerytów i rencistów zdegradowanym do roli niedoszłego letniska. Co prawda w latach 1938-1945 Cieszyn i Czeski Cieszyn znów połączono w jedno miasto (w październiku 1938 wojska polskie zajęły tzw. Zaolzie wraz z Czeskim Cieszynem, natomiast we wrześniu 1939 cały Śląsk Cieszyński został włączony do III Rzeszy), jednak tuż po zakończeniu II Wojny Światowej podział przywrócono. Zmieniła się wówczas struktura narodowościowa miasta - miejscowi Żydzi zostali w większości wymordowani w okresie wojny, a Niemcy uciekli lub zostali wypędzeni tuż po niej - Cieszyn stał się wówczas miastem jedno kulturowym. 

Do dziś dnia miasto posiada jednak sporo zabytków pochodzących z czasów kiedy zgodnie zamieszkiwali je przedstawiciele różnych narodowości, religii i kultur.

Po 1945 nie rozwijał się tak dynamicznie, jak inne miasta Śląska. Znany był głównie z największego przejścia granicznego na południowej granicy i wyrobów średniej wielkości zakładów przemysłowych („Olza”, „Celma”, „Polifarb Cieszyn”, „FACH”, „Cefana”, „Polwid”, „Termika”, „Zampol”). Znaczenie administracyjno-polityczne stracił na rzecz pobliskiego miasta Bielsko-Biała, zaś jako stolica kulturalna regionu odrodził się dopiero w latach 90. 

W latach 1945 - 1991 stacjonowała tu strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza. Z dniem 16.05.1991 roku strażnica została przejęta przez Straż Graniczną i funkcjonowała do 15.10.2002 roku, kiedy to została rozformowania oraz Jednostka WOP. Po rozszerzeniu strefy Schengen o Polskę i Czechy w 2007 zezwolono na przekraczanie granicy polsko-czeskiej w dowolnym miejscu, tym samym z krajobrazu śródmieścia zniknęły stalowe wiaty osłaniające kontrolowanych na granicznych mostach.