Palmiarnia w Łodzi

W połowie ubiegłego tygodnia byłem w Łodzi. Aż wstyd się przyznać, ale nie byłem w tym mieście ponad 25 lat. Łódź wypiękniała, a jej centralne ulice to piękne i gwarne bulwary. Łódzka Palmiarnia jest w strukturze tutejszego ogrodu botanicznego. Ze strony internetowej Palmiarni dowiemy się wielu ciekawostek z jej bogatej historii. 

Już przed wejściem do niedawno powiększonego budynku zauważyć można różne gatunki i odmiany liściastych roślin zimozielonych. Moje oczy przykuła wspaniałą laurowiśnia i ciekawe odmiany ostrokrzewów.

 

Historia kolekcji roślin egzotycznych Palmiarni Ogrodu Botanicznego w Łodzi jest znacznie starsza od historii samego obiektu. Najstarsze rośliny znajdujące się w kolekcji, trafiły do Łodzi najprawdopodobniej już w drugiej połowie XIX w. Były one ozdobą oranżerii carskich urzędników oraz łódzkich fabrykantów, którzy zgodnie z ówczesną modą prześcigali się w ich kolekcjonowaniu. O bogactwie inwentarza tych oranżerii świadczyć może fotografia Karola Łuby z 1892 r., wykonana podczas Ogólnopolskiej Wystawy Ogrodniczej zorganizowanej w Łodzi w Parku Źródliska I. Przedstawia ona wnętrze pawilonu Anny Scheiblerowej i Edwarda Herbsta, w którym gospodarze prezentowali najciekawsze okazy z własnych kolekcji roślin egzotycznych. Edward Herbst zaprezentował m.in. wspaniałą kolekcję storczyków, Anna Scheiblerowa zaś rośliny tropikalne i ogromny zbiór ich owoców, za który otrzymała złoty medal, nieprzewidziany wcześniej w puli nagród.

Miasto pierwsze rośliny egzotyczne przejęło w momencie wybuchu I wojny światowej. W 1914 r. carscy urzędnicy uciekając przed armią niemiecką oddawali na przechowanie do szklarni miejskich swoje najcenniejsze okazy, licząc na rychły powrót do Łodzi. Wśród nich znalazły się m.in. okazałe palmy, które po zakończeniu wojny, nieodebrane przez by-łych właścicieli, przejął Zarząd Miasta Łodzi. Rośliny te początkowo przechowywane były w szklarniach znajdujących się w Parku im. St. Staszica. Mieściły się tam bez trudu, gdyż miały one wówczas około 2 m wysokości, a ich wiek szacowano na 30-50 lat. W 1925 r. Wydział Plantacji Miejskich przeniósł stale powiększającą się kolekcję roślin do budynku byłej stołówki dla bezrobotnych, który wybudowano w 1914 r. w Parku Źródliska I w celach wojskowych. W kolejnych latach, ze względu na dotkliwy kryzys gospodarczy, zubożali łódzcy fabrykanci likwidowali własne oranżerie i przekazywali swoje zbiory botaniczne do szklarni miejskich. Skutkiem tego kolekcja roślin tropikalnych Zarządu Miasta stale się powiększała. Pomimo trudnych warunków jakie panowały w nieprzystosowanym do uprawy roślin budynku w Parku Źródliska I, kolekcja roślin egzotycznych przetrwała tam okres II wojny światowej i dzięki uporowi i poświęceniu łódzkich ogrodników nie została zlikwidowana przez okupanta.

W latach powojennych rośliny osiągnęły taką wysokość, że chcąc uratować kolekcję konieczne było podjęcie decyzji o podwyższeniu budynku byłej stołówki dla bezrobotnych. Inicjatorami przebudowy byli pracownicy zieleni miejskiej – inż. Zofia Kotnowska i inż. Feliks Góźdź. Dzięki nim w 1955 r. władze miejskie podjęły decyzję o dostosowaniu budynku do wymagań wegetacyjnych roślin oraz potrzeb ekspozycyjnych całej kolekcji. Po zakończeniu prac budowlanych i zagłębieniu w grunt donic z najwyższymi roślinami, 1 września 1956 r. po raz pierwszy kolekcja udostępniona została zwiedzającym. Wzbudziła ona ogromne zainteresowanie wśród Łodzian i stała się jedną z największych atrakcji miasta. W ówczesnym czasie Palmiarnia składała się z dwóch przeszklonych budynków, w których prezentowano około 300 gatunków roślin wilgotnych tropików i suchych obszarów subtropikalnych. Jej powierzchnia wystawowa wynosiła 500 m², zaplecze socjalne zaś wraz z kwarantanną i szklarniami uprawowymi zajmowało 217 m². W 1959 r. Palmiarnię włączono do Ogrodu Botanicznego, co zapewniało lepszą opiekę merytoryczną nad kolekcją i możliwość jej dalszego rozwoju.

Kolejna przebudowa Palmiarni miała miejsce w 1970 r., kiedy to ponownie podwyższono budynki oraz przeszklono ich górną kondygnację.

Z uwagi na brak miejsca niezbędnego do dalszej rozbudowy Palmiarni na terenie zabytkowego Parku Źródliska I, docelowo cała kolekcja miała zostać przeniesiona na teren Ogrodu. W 1975 r. powstał nawet projekt nowoczesnej Palmiarni w kształcie wielkich szklanych kul, która miała być zlokalizowana na jego terenie (prace koncepcyjne nad projektem trwały już od pierwszej połowy lat sześćdziesiątych). Niestety, ze względu na brak środków finansowych, projekt ten nie został zrealizowany.

W latach dziewięćdziesiątych katastrofalny stan techniczny budynku Palmiarni oraz nie mieszczące się już w nim palmy, wymusiły na władzach miasta podjęcie kolejnej decyzji dotyczącej dalszych losów kolekcji. Początkowo zastanawiano się nad budową nowej Palmiarni na terenie Ogrodu Botanicznego według zmodyfikowanego projektu z lat siedemdziesiątych. Jednak w trosce o palmy będące żywymi świadkami historii naszego miasta, których korzenie na stałe wrosły w podłoże, 14 czerwca 1995 r. Rada Miejska Łodzi podjęła decyzję o modernizacji Palmiarni. Pozostawiono ją w Parku Źródliska I, gdyż przesadzenie wiekowych palm na nowe miejsce nie dawało gwarancji na ich przeżycie.

Prace związane z przebudową Palmiarni rozpoczęto w sierpniu 1999 r. Była to bardzo skomplikowana technologicznie i kosztowna inwestycja, gdyż ze względu na palmy wrośnięte w podłoże stary budynek przed jego rozbiórką musiał być najpierw obudowany nową fasadą Palmiarni. Dodatkowym utrudnieniem był fakt, iż wszelkie prace budowlane prowadzono na terenie zabytkowego parku, między kilkusetletnimi dębami – pomnikami przyrody, które nie mogły zostać uszkodzone.

Modernizację Palmiarni zakończono w 2003 r. i udostępniono ją zwiedzającym 12 września tegoż roku. W chwili obecnej powierzchnia ekspozycyjna Palmiarni wynosi 1100 m² i składa się z trzech pawilonów wystawowych, przeznaczonych dla roślin o odmiennych wymaganiach klimatycznych.

W zmodernizowanej Palmiarni zastosowano wiele nowatorskich rozwiązań technologicznych, zapewniających odpowiednie warunki klimatyczne dla roślin oraz podnoszących estetykę obiektu. Najciekawszym rozwiązaniem jest sposób ogrzewania Palmiarni, w której próżno szukać grzejników lub nawiewów ciepłego powietrza. Ich rolę spełnia tzw. zintegrowana fasada grzewcza, czyli elewacja Palmiarni składająca się z tafli zespolonych szyb połączonych ze sobą aluminiowymi szprosami, w których znajduje się instalacja grzewcza. Tak więc to ściany emitują ciepło podgrzewając powietrze we wnętrzu Palmiarni do określonej temperatury.

Oprócz oryginalnego ogrzewania, zastosowano również system automatycznego sterowania klimatem we wszystkich pawilonach Palmiarni – zgodnie z wymogami roślin w nich uprawianych. System ten na bieżąco monitoruje parametry klimatyczne pawilonów ekspozycyjnych i według potrzeb automatycznie załącza odpowiednie systemy cieniując pawilony, wietrząc je lub podnosząc wilgotność powietrza za pomocą zamgławiania. 

Powyższy post napisałem w oparciu o informacje zawarte na stronie internetowej: http://www.botaniczny.lodz.pl/pl/palmiarnia/palmiarnia-historia.html

Serdecznie zapraszam do odwiedzania tego ciekawego i pięknego miejsca!